Taoïsme & Humanisme

Leven in Harmonie

 

 Serie 2, Weekend 10

Data worden spoedig bekend gemaakt

Gastdocent:

Roeland Schweitzer & Joachim Duyndam

​

In dit weekend staat niet één, maar twee religies of wijsheidstradities centraal. Beide spreken op geheel eigen wijze over leven in harmonie. In harmonie met onszelf, met onze medemensen en met de natuur en de aarde in het algemeen. Als de 'juiste' verhouding zoek is, raakt er veel zoek. Hoe dragen we zorg voor het herstel daarvan? Roeland Schweitzer zal ons wegwijs maken met de Tao Te Tjing en met het gedachtegoed van het Taoïsme in het algemeen.

 

Op zondag neemt prof. dr. Joachim Duyndam (emiritus hoogleraar Humanisme en filosofie verbonden aan de Universiteit van Humanistiek) het stokje over en zal zijn verhaal houden over het Humanisme en de rol daarvan in onze cultuur, en in de religies. Hij zegt daarover zelf:

​

Humanisme: de inter-religie bij uitstek

In de dialoog tussen de verschillende religieuze tradities heeft het humanisme een bijzondere rol. Ik beschouw het humanisme als een kritische beweging in de cultuur die de manifestaties van de cultuur (religie, wetenschap, politiek, moraal, media, markten) kritisch volgt en scherp houdt, met het oog op humaniteit. Zo is het humanisme in het westen begonnen in de renaissance (met Erasmus e.a.), en misschien zelfs al in de klassieke oudheid (Socrates). Sinds de Verlichting heeft het humanisme zich ontwikkeld tot een moreel-politiek streven (trefwoord: mensenrechten), en in de negentiende en twintigste eeuw tot een levensbeschouwing.

 

Het humanisme strijdt vooral tegen dogmatische opvattingen en structuren, en tegen ingeroeste schadelijke vanzelfsprekendheden in onze samenleving en cultuur. Omdat alles, óók het humanisme, dogmatisch-vanzelfsprekend kan worden, moet het humanime ook zelfkritisch zijn. Steeds is die moeilijk omschrijfbare notie ‘humaniteit’ de inzet van de humanistische kritiek en zelfkritiek, zonder dat het humanisme overigens een alleenrecht claimt op humaniteit.

 

Het humanisme is echter niet alleen een stroming of levensbeschouwing op zichzelf, het manifesteert zich ook binnen religieuze tradities als jodendom, christendom, islam en mogelijk ook in andere religies. In deze religieuze tradities treedt het humanisme op als ‘verlichte’ anti-dogmatische stroming, meestal in een kritische positie ten opzichte van orthodoxie en fundamentalisme. Juist vanuit deze interne rol in de verschillende tradities kan het humanisme verbindend zijn, en de dialoog tussen de religies stimuleren en onderhouden.

 

Mijn bijdrage aan deze leergang:

In mijn bijdrage zal ik ingaan op het humanisme als intellectuele én artistieke stroming in de cultuur, en hoe het humanisme de bovengenoemde manifestaties van de cultuur scherp houdt. In het bijzonder zal ik focussen op de mogelijkheden van dialoog. Daarbij zal ik, samen met de deelnemers, antwoorden zoeken op vragen als: hoe is een dialoog tussen verschillende religies mogelijk; in hoeverre vereist dialoog een ‘gemeenschappelijke basis’; wat onderscheidt dialoog van zomaar een tweegesprek; is dialoog per se vreedzaam; wat vraagt dialoog van de waarheidsclaims van de gesprekspartners?